Pojawiający się poziom komplikacji wynika z podwojenia aktywności poznawczych.
- Wyjaśnienie – czym w istocie jest usługa
- Zrozumienie (jako comprehendo) czyli pogłębiony namysł nad b y c i e m jako usługoDAWCA tudzież jako usługoBIORCA
W wyjaśnianiu można również wyodrębnić przebiegającą równolegle dwojaką aktywność poznawczą:
- Ujęcie przedmiotowe, w którym usługa przedstawiana jest na sposób rzeczowy, zgoła techniczny, typowy dla inżynierii. W tym sposobie poznania (zgodnie z metodologią przyrodoznawstwa) rzeczywistość nie tylko się ujmuje jako przedstawianie (Vorstellung), ale poznanie jest wręcz „napaścią” (M. Heidegger, „Markwege”, polskie, s. 343) na rzeczywistość uskutecznianą w celu zredukowania treści poznawczych do konkretu, faktu, do „twardych” danych empirycznych, poddawanych następnie statystycznej obróbce, by – poprzez korelacje, dyferencjacje, ekstrapolacje – konstruować modele.
- Nie tyle alternatywna, co adekwatna z istotą jest metoda ujmowana usługi jako fenomenu, który pojawiający się pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą podczas świadczenia.
W pogłębionym ujęciu, charakteryzując usługę, wypada stwierdzić, że usługa, postrzegana jako fenomen, jawi się – wydarza, w wyniku intencjonalnego tudzież interesownego spotkania – minimum – dwu osób. Czym jest spotkanie osób – to już wyczerpująco wyjaśnione zostało przez dialogikę (filozofię spotkania). Z tych ustaleń wyprowadzone zostały ważne dla prowadzonego dyskursu konkluzje:
- W źródłowym opisie spotkania sięgamy po „pierwsze słowo”, którym dla M. Bubera jest ‘Ja i Ty’.
- Przywołujemy aksjomat wymiany: do ut des – daję, abyś i ty dał.
- Eksponujemy potencjał spotkania. Sumarycznie: spotkanie przekształcając się w relację usługową sięga po potencjał (sprawczy, utylitarny, aksjologiczny, poznawczy, moralny, ludyczny…), a łączny cel jego urzeczywistnienia określa się w podobny sposób: Vebesserung, betterment, amelioration…
W modelowym (rzec można – klasycznym) ujęciu poznanie usługi dokonuje się przez „filtrowanie” uwzględniające obecność innego Ty. Najpierw aktywnością poznawczą jest zrozumienie sytuacji, w jakiej znajduje się proponujący, zlecający wykonanie usługi. Zrozumienie osiągane jest przez porozumienie, a więc dialog i rozmowę. Dzięki niemu możliwe jest zdiagnozowanie problemu, którego rozwiązanie będzie wyzwaniem dla osób – uczestników relacji usługowej.
Zrozumienie pozwala zrekonstruować zastany stan rzeczy, czyli jest rodzajem analizy sytuacji z punktu widzenia: czasu – miejsca – okoliczności – uwarunkowań, w jakich zawiązana zostaje relacja usługowa. Sięgając po przykład usługi medycznej: analiza zmierzająca do sformułowania trafnej „diagnozy”, poprzedzona być powinna anamnezą.
Obie aktywności (porozumienie i zrozumienie) prowadzą do dokładniejszego rozpoznania sytuacji. Posiłkując się Buberowskim pierwszym słowem: „Ja – Ty” strony zmierzają do określenia, zidentyfikowania problemu wymagającego rozwiązania. Uporawszy się z tym zadaniem można następnie rozpisać role między uczestników relacji. Albowiem fundowana na spotkaniu relacja usługowa przekształca się we współdziałanie, które finalnie okazać się powinno wzajemnym obdarowywaniem.
Czyż nie jest rzeczą oczywistą, że jeśli będę traktował innego człowieka jako rodzaj znajdującego się poza mną mechanizmu,
/…/ poznanie tego rodzaju jest właściwie bluźniercze i rozkładowe, a co najmniej pozbawia swój przedmiot jego niepowtarzalnej wartości i tym samym w istocie rzeczy go degeneruje
Cytat z G. Marcela „Homo Viator. Wstęp do metafizyki nadziei, przekład P. Lubicz, Warszawa 1984, s. 23)
Kazimierz Rogoziński
